مطلب اول کتاب با عنوان "شرق‌شناسی و غرب‌شناسی" با این جملات آغاز می‌شود:
"از دو سه قرن به این‌طرف در فرنگستان جمعی از دانشوران که اطلاعاتی درباره ممالک شرقی و اهالی آن‌ها حاصل کرده و تتبعاتی در حق آن‌ها نموده و آثاری نوشته‌اند به نام مستشرق، یعنی شرق‌شناس مشهور شده‌اند.
به‌درستی نمی‌توان گفت که شرق‌شناسی در فرهنگ از چه تاریخ شروع شده ولی ابتدای آن عبارت بوده از نشر آثار سیاحان فرنگی که از قرون قدیمه به ممالک شرقی رفته، معلوماتی درباره اوضاع سیاسی و عادات و اخلاق و سایر ترتیبات زندگانی و اجتماعی آنان تحصیل کرده، به رشته تحریر درآورده‌اند.
در آغاز کار این قبیل تالیفات و سیاحت‌نامه‌ها را مردم مانند کتب افسانه و حکایت‌های جن و پری پنداشته و بدین‌لحاظ می‌خواندند و در حقیقت هم بعضی از آن‌ها مزیت دیگری نداشت ولی بعدها پس از این‌که دولت‌های اروپا دایره مستملکات خود را وسعت داده، اغلب ممالک مشرق‌زمین را استیلا نمودند، نفوذ و اهمیت این قبیل تالیفات و اطلاعات قوت پیدا کرد ..."